Dlaczego zbiorniki retencyjne są dziś tak bardzo istotne? 

Zapora w Niedzicy (Zapora Czorsztyńska) wybudowana w latach 1975–1997 spiętrza wody Dunajca, tworząc Jezioro Czorsztyńskie będące zbiornikiem retencyjnym. Pełni funkcję przeciwpowodziową w odniesieniu do miejscowości leżących w dole rzeki.

Zmiany klimatyczne są faktem – powodzie, susze, nagłe ataki zimy, gwałtowne ulewy i inne ekstremalne zjawiska pogodowe sprawiają, że raz mamy niedobór, a raz nadmiar wody. Dodatkowo duży stopień zurbanizowania przestrzeni (nadmierne uszczelnienie powierzchni przepuszczalnych) powoduje zachwianie naturalnej retencji gruntu. Najlepszym sposobem na przeciwdziałanie takiej sytuacji są zbiorniki retencyjne – zarówno te małe, jak i duże.

Czym jest retencja?

Słowo retencja pochodzi z matki wszystkich języków europejskich, czyli łaciny (retentio)  i oznacza zatrzymanie lub powstrzymanie. Istotą zbiorników retencyjnych jest zatrzymywanie wody w celu jej ponownego użycia w trakcie suszy lub zmniejszenia intensywności fali powodziowej, gdyż część wody, która przeniknęłaby do gruntu, zostaje w zbiorniku retencyjnym. Miasta, które z roku na rok są coraz większe, charakteryzuj się tym, że deszczówka odprowadzana jest za pomocą instalacji odbiorowej. Szczelna powierzchnia w postaci betonu i kostki brukowej nie pozwala wodzie w naturalny sposób przesiąkać do gruntu, czego następstwem są podtopienia, gdyż studzienki kanalizacyjne nie radzą sobie z nadmiarem wód opadowych. Co więcej, w ostatnich latach bardzo często zauważalnych zjawiskiem są deszcze nawalne, które charakteryzują się ogromną ilością opadów. Podczas tego zjawiska pogodowego jest w stanie spaść taka ilość wody, która podczas normalnych warunków spada w ciągu kilku tygodni. Dlatego też retencja wód opadowych jest teraz tak ważnym zagadnieniem – nie tylko chroni przed nadmiernymi opadami i powodziami, ale także zapewnia dostęp do wody w trakcie suszy.

Jaka jest różnica pomiędzy dużymi a małymi zbiornikami retencyjnymi?

Zbiorniki retencyjne pomagają we właściwym gospodarowaniu wodą i tyczy się to zarówno dużych zbiorników, jak i tych małych. Duże zbiorniki retencyjne powstają najczęściej na dużych rzekach w terenach górskich. Powodem takie usytuowania większości dużych zbiorników retencyjnych jest fakt, iż górskie rzeki charakteryzują się wąskim korytem, dzięki czemu budowa zapory wodnej jest mniej kosztowna. Warto zaznaczyć, że duże zbiorniki retencyjne są także często elektrowniami wodnymi, zaś te, które położone są niżej mają za zadanie regulować ilość wody w rzece podczas roztopów, czy powodzi spowodowanych ulewami. Najważniejszą cechą dużych zbiorników retencyjnych jest dysproporcja poziomu wód kontrolowanych przez zaporę. Jeśli chodzi o małe zbiorniki retencyjne, to są to wszystkie instalacje retencyjne, które pozwalają na gromadzenie deszczówki. W ostatnim czasie jest to coraz bardziej popularny sposób na oszczędności, a także na walkę z nadmiernym zużyciem wody pitnej. Ekologiczny aspekt przydomowych zbiorników retencyjnych jest bardzo istotny, ponieważ zużycie wody pitnej do prac domowych i ogrodowych jest gigantyczne w porównaniu ze spożyciem jej przez statystyczną rodzinę.

W jaki sposób działają instalacje gromadzące deszczówkę?

Działanie takich instalacji jest bardzo proste – system rynien odprowadza wodę opadową do umieszczonego pod ziemią zbiornika. Do takich instalacji najczęściej wybierane są szczelne zbiorniki betonowe na deszczówkę, ze względu na ich trwałość oraz nieprzepuszczalnie światła, w przypadku, gdy zbiornik jest tylko częściowo wkopany w ziemię. Używanie deszczówki w domu wymaga podłączenia osobnej instalacji, która rozprowadzi wodę do wszystkich miejsc, które jej potrzebują. Stałe ciśnienie w takim systemie zapewnia pompa lub hydrofor. Warto podkreślić, że na instalację do łapania deszczówki można uzyskać rządową dotację. Refundację z programu „Moja Woda” do września 2020 uzyskało aż 24 tysiące polskich rodzin, co pokazuje bardzo dużą popularność inwestowania w instalacje retencyjne.

Czym charakteryzuje się teren biologicznie czynny?

W tematyce retencji wody dość często przewija się temat terenów biologicznie czynnych. Według definicji są to tereny, które zapewniają naturalną wegetację roślin i retencję wód opadowych. Tereny biologicznie czynne są niezwykle potrzebne, ponieważ nie tyko zapewniają roślinności naturalną wegetację, ale także zapobiegają ogromnym powodziom poprzez retencję wody. Według obecnych przepisów na działce przeznaczonej pod zabudowę wielorodzinną, powierzchni biologicznie czynnej powinno być co najmniej 20% – oczywiście im więcej takie powierzchni, tym lepiej. Świadomość ekologiczna jest w nas coraz bardziej rozbudzona, o czym świadczy coraz lepsze zagospodarowywanie przestrzeni wokół domu. Warto zrezygnować z mody betonowania i wykładania kostką brukową całej posesji, gdyż tereny biologicznie aktywne pozwalają ziemi „oddychać”. Dzięki temu wody opadowe nie gromadzą się na powierzchni ziemi i nie powodują podtopień. Co więcej, połączenie terenów biologicznie czynnych z instalacją gromadzącą wody opadowe pozwala nie tylko dbać o równowagę przyrody, ale także zapewnia duże korzyści ekonomiczne, gdyż deszczówka z powodzeniem może być wtórnie wykorzystana do prac domowych i ogrodowych.

Zbiorniki retencyjne odgrywają dziś bardzo dużą rolę w zapewnianiu równowagi wodnej. Dlatego też zarówno duże, jak i małe zbiorniki, są gwarantem odpowiedniego nawodnienia gruntu, a także zabezpieczenia przed gwałtownymi deszczami nawalnymi powodującymi ogromne i nagłe powodzie. Retencja wód opadowych jest zatem jednym z ważniejszych aspektów, który wpływa zarówno na ekologię, jak i ekonomię.

Zapora Plichowice
Elektrownia wodna i tama na rzece Bobr w Plichowicach Zapora Pilchowice powstała na rzece Bóbr w latach 1902–1912 w celu ochrony przed powodziami.